این تحقیق به منظور شناسایی گونه های Fusarium عامل بیماری بالیت فوزاریومی سنبله جو در استان مازندران در سال زراعی 74 - 1373 انجام گرفت. از مجموع260جدایه فوزاریوم به دست آمده از سنبله های جو آلوده منطقه، گونه های F usarium gramineaum . reticulatum . semitectum ,F . graminum ,F . avenaceum, F . culmorum , ,F و F . lateritium جدا گردید. در میان گونه های فوزاریوم جداشده، گونه های F. riticulatum F. lateririum ,F. avenaceum. برای اولین بار درایران از سنبله های جو گزارش می شوند. گونه.gramiearum با مجموع 112 جدایه بیشترین تعداد جدایه هارا درمیان جدایه های فوق دارابود و به عنوان گونه غالب عامل بیماری شناسایی گردیدوآزمایش بیماری زایی گونه های فوق روی سنبله های جو رقم ارم، ثابت کرد که کلیه گونه ها قادر  به ایجاد علائم بیماری روی سنبله های جو می باشندو بیماریزائی گونه های F.lateritium., F. semitectum F.reticulatum, F graminum ,  روی سنبله های جو برای اولین بار درایران گزارش می گردد.

بلایت فوزاریومی سنبله گندم که بوسیله گونه های مختلف قارچ فوزاریوم (Fusarium ssp) ایجاد میشود یکی از بیماریهای مهم گندم (Triticum aestivum L.) در استانهای شمالی ایران محسوب می شود. اگرچه روش های متفاوت از قبیل تناوب زراعی، مبارزه شیمیایی و بیولوژیکی برای این بیماری استفاده می شود، ولی ایجاد ارقام مقاوم، موثرترین و اقتصادی ترین روش کنترل است. جهت برآورد پارامترهای مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله گندم، تعداد 8 رقم با سطوح متفاوتی از مقاومت به صورت طرح دیالل یک طرعه تلاقی داده شدند. نتایج F1 و لایتهای والدینی تحت آلودگی مصنوعی طی سالهای 2001 و2002  مورد ارزیابی قرار گرفتند. پیشرفت بیماری با استفاده از سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج تجزیه دیالل به روش هیمن نشان داد که مدل افزایشی غالبیت برای تعیین تغییرات ژنتیک سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی مناسب است و بیشترین سهم تغییرات ژنتیک مقاومت توسط اجزای افزایشی و غالبیت توجیه می شود.

به منظور ارایه مدل های مناسب برای پیش بینی روند پیشرفت زمانی بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم ناشی از قارچ Fusarium graminearum، بررسی های اپیدمیولوژیک در قالب آزمایشات مزرعه ای طی دو سال متوالی (81-1380 و 82-1381) در ایستگاه عراقی محله گرگان و با استفاده از ارقام فلات، تجن، زاگرس و یک لاین مقاوم (لیرا) اجرا گردید. روند توسعه بیماری نسبت به زمان با محاسبه شاخص بیماری (Disease Index) و با استفاده از مدل های اپیدمیولوژیکی مورد بررسی قرار گرفت. مناسب بودن مدل ها با استفاده از فاکتور ضریب تبیین مدل (R2) و آماره های مربوط به خطای باقیمانده ها شامل حداکثر خطا (ME)، میانگین ریشه دوم خطا (RMSE)، ضریب تبیین خطا (CD)، کارآیی مدل سازی (EF) و ضریب باقی مانده (CRM) بررسی گردید. پیشرفت بیماری در شرایط زیر سیستم مه پاش با عنایت به آماره های یاد شده، در ارقام فلات، تجن و زاگرس با مدل لوگ- لوجستیک بهتر قابل تبیین بود. در لاین مقاوم بیماری پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشت. در شرایط خارج سیستم مه پاش با اسپورپاشی، در ارقام فلات و زاگرس مدل لوجستیک به ترتیب با ضریب تشخیص 0.86 و 0.91 بهترین مدل شناخته شد. در رقم تجن، مدل لوگ- لوجستیک با R2=0.84 بعنوان مدل برتر معرفی شد. در این آزمایشات برای لاین مقاوم، مدل لوگ- لجستیک با R2=0.79 بهترین مدل تشخیص داده شد. در مجموع با بکارگیری شاخص های آماری مذکور برای مقایسه مدل های مورد مطالعه معلوم شد که مدل های لوجستیک و لوگ- لوجستیک مناسب ترین مدل ها در توصیف روند پیشرفت بیماری تحت شرایط خارج و زیر سیستم مه پاش می باشند. این اولین گزارش در خصوص ارزیابی مدل های پیشرفت زمانی بیماری ها با استفاده از پارامترهای آماری مذکور می باشد. نتایج این پژوهش در مقایسه با تحقیقات مشابه در مورد همین بیماری، اهمیت کاربرد چنین شاخص هایی را در تشخیص صحیح مدل ها نشان می دهد.

به منظور مطالعه عوامل فوزاریومی بلایت سنبله گندم، از سنبله های دارای علایم ظاهری بیماری طی سالهای 1384 -1382 از مناطق مختلف گندم کاری استان خوزستان نمونه برداری شد. نمونه های مورد نظر پس از ضدعفونی سطحی بر روی محیط های کشت عمومی و محیط انتخابی قرار داده شدند. در مجموع 56 جدایه قارچ از جنس فوزاریوم از قسمت های پوشینک، دانه، محور سنبلچه و سنبله جدا و به روش تک اسپور و نوک ریسه خالص سازی گردیدند. جدایه های بدست آمده با استفاده از کلید های معتبر در حد گونه شناسایی شدند و در 9 گونه قرار گرفتند. گونه های شناسایی شده شامل F. culmorum ،F. proliferatum ،F. equiseti ، F. moniliforme ، F. crookwellens ، F. lateritium ، F. xylarioides ، F. subglutinans ، F. semitectum بودند. در آزمون توانایی بیماریزایی گونه های یاد شده از نظر آماری بین آنها تفاوت معنی داری وجود داشت. نتایج نشان داد که بیماریزایی گونه های فوزاریوم در سطح 1 درصد با هم تفاوت دارند و بر اساس آزمون دانکن در سطح 5 درصدگونه F. culmorum  در یک گروه و بقیه در گروههای دیگر قرار گرفتند. بر اساس منابع موجود گونه F. crookwellens برای اولین بار از سنبله گندم از خوزستان گزارش می شود.

به منظور بررسی تاثیر پتاسیم و نوع نیتروژن مصرفی بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و تغییرات اسمولیتی گندم در مواجهه با بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم (FHB)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو سطح بیماری (شاهد، آلوده)، سه سطح پتاسیم (80، 100 و 120 کیلوگرم پتاسیم در هکتار) و سه منبع نیتروژن (نیترات کلسیم، سولفات آمونیوم و تیمار ترکیبی شامل 75 درصد نیترات کلسیم و 25 درصد سولفات آمونیم) بود. نتایج نشان داد که میزان فعالیت آنزیم های سوپراکسید دیسمیوتاز، کاتالاز و پلی فنل اکسیداز و میزان پرولین و قندهای محلول در اثر بیماری FHB و کاربرد پتاسیم و نیترات افزایش یافت. در مقابل، میزان پروتئین کل و لیزین در اثر بیماری FHB و کاربرد پتاسیم کاهش و میزان متیونین تحت تاثیر بیماری کاهش پیدا کرد. به نظر می رسد بیماری سوختگی فوزاریومی گندم منجر به افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان می شود و کاربرد پتاسیم و نیترات نسبت به کاربرد آمونیوم تاثیر بیشتری در کاهش آثار نامطلوب بیماری دارد، زیرا آمونیوم می تواند میزان اسمولیت ها و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان را کاهش دهد.

به منظور بررسی روند توسعه بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم ناشی از قارچ Fusarium graminearum درمزرعه، از مدلهای اپیدمیولوژیک بهره گرفته شد. آزمایشها در دو سال متوالی طی سالهای زراعی 79- 1378 و 80- 1379 در ایستگاه تحقیقاتی عراقی محله واقع در گرگان، با استفاده از ارقام فلات، تجن، زاگرس و لاین مقاوم SHA3/SERI/NANJING 833/Lira و درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. آزمایشها زیر سیستم میست و خارج از ان با دو تیمار اسپورپاشی و بدون اسپورپاشی انجام شد. اسپورپاشی پنج بار به فاصله یک هفته و یادداشت برداری از ازمایشها حداقل در پنج نوبت به فواصل سه روز صورت گرفت. دراین تحقیق از مدلهای تک مولکولی، لوجستیک، گومپرتز، لوگ- لوجستیک و ویبول برای بررسی روند پیشرفت بیماری نسبت به زمان (Temporal analysis) استفاده شد. نکویی برازش مدلها با استفاده از ضریب همبستگی R2 و میانگین مربعات و خطا(Mse) ارزیابی شد. در آزمایشهای خارج از سیستم مه پاش در سال 79-1378 آلودگی مشاهده نشد. ازطرفی در ازمایشهای زیر میست، R2 به دست آمده برای اغلب مدلها پایین و کمتر از حدی بود که بتوان گفت این مدلها کارایی بالایی در توصیف پیشرفت بیماری دارند. با این وجود با درنظر گرفتن R2 در ارقام فلات و تجن مدل لوگ - لوجستیک و دررقم زاگرس مدل گومپرتز مناسبترین مدل در توصیف روند پیشرفت بیماری تشخیص داده شد. در آزمایشهای سال زراعی 80-1379 درشرایط زیر میست و با اسپورپاشی درارقام فلات و تجن، مدل تک مولکولی به ترتیب با R2 برابر با 0.966 و 0.828 بیشترین کارایی را در توصیف پیشرفت بیماری داشت و در رقم زارگرس مدل ویبول (c=2) با R2 0.744 بهتر از بقیه ارزیابی شد. در آزمایشهای تحت شرایط میست و بدون اسپورپاشی، در رقم فلات مدل لوگ - لوجستیک با R2 0.774 و در رقم تجن مدل تک مولکولی با 0.597 R2 بیشترین کارآیی را درتوصیف پیشرفت بیماری داشتند. در رقم زاگرس نیز مدل لوجستیک با R2 0.679 کارآیی بیشتری نسبت به بقیه نشان داد. در آزمایشهای خارج از میست با اسپورپاشی، در رقم فلات مدل گومپرتزبا R2 0.679 نسبت به سایر مدلهای مناسبترین مدل تشخیص داده شد. در رقم تجن R2 تمامی مدلها بسیار پایین بود و هیچ یک کارآیی لازم را نداشت. با این وجود مدل ویبول(C=2) نسبت به بقیه وضعیت بهتری داشت. در رقم زاگرس مدل لوگ - لوجستیک با R2 0.667 از نکویی برازش بالاتری برخوردار بود.  درکلیه آزمایشها بیماری در لاین مقاومت پیشرفت چندانی نداشت، لذا در این لاین هیچ یک از مدلها برای توصیف پیشرفت بیماری مناسب نبودند.

به منظور شناسایی نشانگرهای ریزماهواره پیوسته با مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله گندم، جمعیت های F3:5 وF3:4  حاصل از تلاقی در والد فلات (حساس) و فرونتانا (نیمه مقاوم) در شرایط مزرعه و تحت آلودگی مصنوعی، طی دو سال مورد ارزیابی فنوتیپی قرار گرفتند. توسعه بیماری بوسیله سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی اندازه گیری شد. نتایج تجزیه های فنوتیپی نشان داد که والدین و جمعیت های در حال تفکیک دارای اختلاف های معنی دار از نظر مقاومت به بیماری بودند. بهترین تفکیک برای مقاومت در 22 تا 26 روز پس از آلودگی اولیه مشاهده شد. توزیع فراوانی مقادیر سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی نشان داد که مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله یک صفت کمی است. نتایج تجزیه مولکولی بوسیله 170 نشانگر ریز ماهواره نشان داد که یک فاصله ژنومی روی بازوی کوتاه کروموزم 7A، حداکثر18.2  درصد از تغییرات سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی را با اثر منفی توجیه می نماید.

به منظور بررسی همبستگی بین رنگ های مختلف بذر با شدت آلودگی به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم، در سال زراعی 77-1376 تعداد 121 ژنوتیپ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی ساری و 189 ژنوتیپ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان تحت شرایط سیستم مه پاشی (Mist Irrigation) کشت گردیدند. پس از چند مرحله اسپرپاشی با قارچ عامل بیماری (آلودگی مصنوعی)، ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها به بیماری و نیز تعیین درصد آلودگی دانه ها پس از برداشت محصول انجام شد. میزان مایه قارچ و تعداد دفعات اسپرپاشی و در نتیجه شدت آلودگی در ایستگاه گرگان به مراتب بیشتر از ساری بود. با توجه به دسته بندی ژنوتیپ ها در پنج گروه رنگ سفید سفید، سفید، کرم، قرمز و قرمز تیره ضرایب همبستگی بین گروه های مختلف رنگ با درصد آلودگی سنبله (Disease Incidence = DIC)، درصد آلودگی سنبلچه (Disease Index = DIX) و همچنین درصد آلودگی دانه تعیین شد. دسته های مختلف رنگ ها برای هر سه پارامتر آلودگی با استفاده از روش مقایسه میانگین ها با تعداد نمونه های نامساوی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین رنگ های مختلف در ایستگاه ساری از نظر میزان آلودگی تفاوت معنی داری وجود ندارد ولی در ایستگاه گرگان که شدت آلودگی بالا بود ژنوتیپ هایی با دانه های قرمز، قرمز تیره و پس از آن سفید سفید نسبت به ژنوتیپ های با رنگ دانه سفید و کرم مقاوم تر بودند. از این ویژگی که در شرایط همه گیری شدید تاثیر گذار است می توان برای غربال ژرم پلاسم مقاوم به این بیماری استفاده نمود.

بیماری بلایت فوزاریومی سنبله که عامل آن قارچ Fusarium graminearum است، یکی از بیماری های مهم گندم به شمار می رود. اصلاح برای مقاومت به این بیماری از طریق روش های کلاسیک، مشکل و مستلزم صرف هزینه های زیادی است. نشانگرهای DNA پیوسته با ژن های مقاومت به این بیماری می توانند در تسریع برنامه های اصلاح ارقام مقاوم مفید باشند. این مطالعه به منظور شناسایی نشانگرهای ریزماهواره پیوسته با ژن های مقاومت به این بیماری در گندم اجرا شد. جمعیتی شامل 167 خانواده 2:3F، حاصل از تلاقی رقم ونگشویبای به عنوان والد مقاوم و رقم فلات به عنوان والد حساس به بیماری تولید شد. گیاهان 2 Fو خانواده های 3 Fبه همراه والدین برای مقاومت نوع 2 (مقاومت به گسترش بیماری درون سنبله) طی دو سال در گلخانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. والدین و دو توده (بالک) حساس و مقاوم از گیاهان 2 F(شامل 15 گیاه درهرتوده) توسط 341 نشانگر ریزماهواره غربال شدند. 125 نشانگر بین والدین چند شکل بود که از بین آنها 16 نشانگر علاوه بر والدین، بین دو توده نیز چند شکلی نشان دادند. این 16 نشانگر برای تعیین ژنوتیپ افراد دو توده (30 فرد) استفاده شدند اما تنها 8 نشانگر که چند شکلی معنی داری نشان دادند برای غربال جمعیت و تجزیه QTL مورد استفاده قرار گرفتند. علاوه بر آن، 7 نشانگر دیگر نیز که بر طبق نقشه های موجود با نشانگرهای فوق پیوستگی داشتند برای غربال جمعیت و شناسایی QTL ها مورد استفاده قرار گرفتند. تجزیه داده های نسل2F ژنوتیپی سه QTL برای مقاومت به بلایت فوزاریومی سنبله روی کروموزوم های 2AL،3BS  و 3AS شناسایی شد. با ارزیابی خانواده های 3F، نشانگرهای پیوسته با دو QTL کنترل کننده مقاومت به این بیماری روی کروموزوم های  3BSو  2ALتایید شدند. نشانگرهای ریزماهواره پیوسته با این QTL ها می توانند درگزینش به کمک نشانگر برای مقاومت به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله در گندم مفید باشند.

جهت ایجاد نشانگرهای مولکولی مبتنی بر EST پیوسته با ژن های کنترل کننده مقاومت به FHB در گندم، عملکرد بیولوژیک 8660،EST  موجود در بانک های اطلاعات مطالعه شد و 260،EST  با عملکرد مشخص انتخاب شدند. در مجموع 62 جفت آغازگر با استفاده از نقاط حفظ شده و غیر حفظ شده طراحی شد. نتایج تجزیه پیوستگی و QTL با استفاده از داده های ژنوتیپی و فنوتیپی در نسل هایF3  و F5 حاصل از تلاقی های فرونتانا (نیمه مقاوم) / فلات (حساس) نشان داد که یک نشانگر طراحی شده بر اساس ژن NPR1 قادر است حداکثر 9.6 درصد از تغییرات واریانس سطح زیر منحنی پیشرفت آلودگی را با اثر افزایشی منفی توجیه کند. این نشانگر روی بازوی کوتاه کروموزوم 3A مکان یابی شد. تظاهر ژن NPR1 با استفاده از روش QRT-PCR نشان داد بیان این ژن در 96 ساعت پس از آلودگی در ونگ شوبای و فرونتانا افزایش می یابد. بنابراین ژن NPR1 و نشانگر مولکولی مبتنی بر آن می توانند در برنامه های تحقیقاتی افزایش مقاومت به FHB در گندم در نظر گرفته شوند.